Przypomnijmy chociażby zdarzenie z ostatniej jesieni, kiedy11-letni Bartek zginął na iławskim stadionie pod kołami manewrującego autobusu lub upadek 4-letniej dziewczynki z III pietra bloku na os. Ostródzkim.

W większości postępowań prowadzonych przez organa ścigania opiekunowie dzieci zostali uniewinnieni lub postępowanie zostało umorzone. Jakie są zatem granice odpowiedzialności karnej dorosłych, którzy sprawują opiekę nad nieletnimi? Czy zależy to od stopnia uszczerbku na zdrowiu czy utraty życia dziecka? Czy na wynik postępowania prokuratorskiego ma wpływ pokrewieństwo? O tych aspektach rozmawiamy z Grzegorzem Motyką-Radłowskim, zastępcą prokuratora rejonowego w Iławie.

PRZEDE WSZYSTKIM PRZEPISY

4-latka wypadła z okna, gdy była pod opieką pełnoletniej siostry, 11-latek zginął pod kołami autobusu podczas chwilowej nieobecności swojej nauczycielki, 3-letnia dziewczynka spadła z tarasu domu, gdy była pod opieką sąsiadki. Jakim kryterium kieruje się prokurator, gdy chodzi o wniosek o ukaranie osoby dorosłej, która nie dopilnowała dziecka?

– Przy rozpoznaniu danej sprawy prokuratorzy kierują się przede wszystkim przepisami – mówi Motyka-Radłowski. – Brane są głównie pod uwagę dwa czyny zabronione: nieumyślne spowodowanie śmierci z art. 155 kodeksu karnego oraz narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu z art. 160 kk.

Jeśli prokurator na podstawie materiału dowodowego dojdzie do wniosku, że podejrzany opiekun popełnił zarzucane jedno z tych przestępstw, kieruje do sądu przeciwko niemu akt oskarżenia.

– Brane są pod uwagę zarówno fakty na korzyść, jak i niekorzyść sprawcy – podkreśla prokurator. – Podejmując decyzję, każdy prokurator w danej sprawie opiera się na zebranych dowodach, które są oceniane z uwzględnieniem zasad logiki, wiedzy i doświadczenia życiowego. Do każdej sprawy trzeba podejść indywidualnie, gdyż w szczegółach różnią się one od siebie i to niekiedy w sposób znaczny. Zdarza się, że dana sytuacja jest w głównej mierze splotem nieszczęśliwych lub przypadkowych okoliczności.

KIEDY WINA, KIEDY KARA?

Nie zawsze jest tak, że skutek, zdrowotny lub śmiertelny u dziecka, ma wpływ na karę opiekuna.

– Odpowiedzialność karna osoby dorosłej jest również oceniana w zależności od zaistniałego skutku, ale np. w przypadku art. 160 dziecko nie doznaje żadnych obrażeń, lecz jest tylko narażone na dane niebezpieczeństwo – mówi prokurator.

Pokrewieństwo między podopiecznym i opiekunem w świetle prawa nie ma znaczenia. Znaczenie czasem ma za to postawa rodzica (prawnego opiekuna) wobec sprawcy nieszczęśliwego zdarzenia – w sytuacji, kiedy sprawca działał nieumyślnie. Wówczas to ściganie odbywa się tylko na wniosek osoby pokrzywdzonej lub jej prawnego opiekuna.

Jeśli zaś wina opiekuna-sprawcy była umyślna lub doszło do śmierci podopiecznego, to wówczas przestępstwo ścigane jest przez prokuraturę z urzędu.

Podajemy podstawy prawne zarzutów, jakie najczęściej stawia się opiekunom małoletnich i kary, które grożą za ich popełnienie.

KODEKS KARNY

Art. 155. Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 160.
§ 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

KODEKS WYKROCZEŃ

Art. 106. Kto, mając obowiązek opieki lub nadzoru nad małoletnim do lat 7 albo nad inną osobą niezdolną rozpoznać lub obronić się przed niebezpieczeństwem, dopuszcza do jej przebywania w okolicznościach niebezpiecznych dla zdrowia człowieka, podlega karze grzywny albo karze nagany.