Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Lubawie ma swoją długą historię. Samo imię Szkoły Podstawowej im. Mikołaja Kopernika w Lubawie nadano jeszcze w roku 1949. O tradycji szkoły świadczy między innymi długa lista dyrektorów, wśród których byli: Bernard Standara (senior), Henryk Mówka, Jan Szmelter, Jadwiga Oglęcka, Elżbieta Kowalkowska. Obecnie funkcję tę pełni Mirosław Kowalczyk, wcześniejszy wicedyrektor.

W pierwszych latach powojennych placówka borykała się z wieloma trudnościami, takimi jak ciasnota lokalowa, zbyt szczupła kadra nauczycielska, brak wystarczającej liczby podręczników i pomocy naukowych, niski poziom nauczania. Trudne warunki lokalowe szkoły podstawowej zostały przynajmniej częściowo rozwiązane przez budowę nowego gmachu, który oddano do użytku 1 września 1975 roku. To właśnie podczas tej uroczystości szkoła otrzymała sztandar.

Placówka zawsze posiadała dużą liczbę uczniów. Ich stan już od czerwca 1976 roku wynosił ponad tysiąc, a liczba absolwentów około dwustu. Przeważająca większość z nich kontynuowała naukę w szkole zawodowej i liceum ogólnokształcącym. Liczba nauczycieli była zmienna – sięgała jednak zawsze kilkudziesięciu osób.

Wpływ na te dane miało zresztą wprowadzenie reformy gimnazjalnej. Dla przykładu – w lutym 2000 roku SP w Lubawie liczyła 1.112 uczniów w 45 oddziałach. Zatrudnionych było w niej 80 nauczycieli i nauczycieli-katechetów. Zajęcia prowadzono w trzech budynkach: w budynku głównym szkoły podstawowej, gdzie mieściły się 32 oddziały; w budynku przy kościele św. Jana a także w gimnazjum.

W roku szkolnym 2002/2003 w szkole podstawowej w Lubawie pozostało 885 uczniów i 144 absolwentów. We wrześniu 2003 roku w mieście w szkole podstawowej uczyło się 842 uczniów, a w roku szkolnym 2004/2005 ukończyło ją 149 uczniów. Zatrudniano tam wówczas 56 nauczycieli, 5 pracowników administracji, 7 pracowników obsługi, pedagoga, logopedę, pielęgniarkę i stomatologa. Funkcjonowało wówczas 20 sal lekcyjnych, 2 pracownie komputerowe, pracownie językowe oraz przyrody. Do dyspozycji uczniów była biblioteka, sala gimnastyczna, stołówka i świetlica.

Kółka przedmiotowe, sportowe, teatralne funkcjonowały w tej placówce od lat. W 2005 roku uczniowie mogli realizować swoje zainteresowania w kołach przedmiotowych, artystycznych, informatycznych, a także uczestniczyć w zajęciach wyrównawczych. Poza tym istniał tam Ludowy Uczniowski Klub Sportowy. Działały w nim sekcje: kolarska, lekkoatletyczna, zapaśnicza, piłki ręcznej, piłki nożnej. Uczniowie brali udział w konkursach przedmiotowych, przeglądach artystycznych, zawodach sportowych, itp. Corocznie organizowano „Szkolne Witaminy”, które wspólnie angażowały uczniów, nauczycieli, rodziców oraz przyjaciół szkoły. Zgromadzone podczas tej imprezy fundusze przekazywane były na rzecz szkoły.

Kółka przedmiotowe i zajęcia wyrównawcze istniały nadal w roku szkolnym 2005/2006. I wówczas uczniowie mieli okazję brać udział w konkursach przedmiotowych, zawodach sportowych oraz okolicznościowych imprezach szkolnych. Tradycje te są kontynuowane po dziś. Także mijający rok szkolny był bardzo bogaty w różne wydarzenia, inicjatywy, imprezy, wycieczki, konkursy, olimpiady, rozgrywki sportowe. Okazją do podsumowań i nagród było niedawne, oficjalne zakończenie roku szkolnego.

Budynek szkoły podstawowej nie miał być jednak jedynym. W 1997 roku rozpoczęła się tam budowa długo oczekiwanej, nowej szkoły podstawowej. Według ówczesnych planów ogólna powierzchnia użytkowa miała wynieść 9.320 m2, w tym część sportowa 2.748 m2. Kubaturę obiektu określano zaś na 43.480 m2. Miał to być nowoczesny obiekt przystosowany dla potrzeb osób niepełnosprawnych, z windą obsługującą poszczególne kondygnacje, gabinetami do nauki języków obcych, pracownią komputerową oraz zapleczem kuchennym. Zgodnie z planem część sportową tworzyć miała pełnowymiarowa sala gimnastyczna, licząca 22x40 m, kompleks sanitarno-szatniowy oraz widownia na ponad 300 osób.

Salę sportową chciano wykorzystywać także do organizacji imprez sportowych, co ułatwiało oddzielenie sali od części dydaktycznej. O skali budowy tego obiektu świadczył fakt, iż była to największa miejska inwestycja w całym okresie powojennym. Decyzję o budowie obiektu władze miejskie podjęły w roku 1996. Było to jak najbardziej uzasadnione, gdyż uczniowie klas najmłodszych uczyli się w przepełnionym i wymagającym możliwie najszybszego remontu budynku na ulicy Kupnera.

Reforma edukacji częściowo zweryfikowała te plany. Od 1 września 1999 roku nowy obiekt szkolny, zaplanowany jako druga szkoła podstawowa, stał się gimnazjum. Aktualna reforma oświatowa, likwidująca gimnazja, przywraca stan poprzedni. Obie placówki publiczne są w trakcie reorganizacji.

Oczywiście trudno jest w obecnej sytuacji przewidzieć, co przyniesie najbliższa przyszłość zarówno lubawskiej oświacie, jak i samym nauczycielom. Wiele zależy zresztą od decyzji rodziców uczniów, którzy będą dla swoich pociech wybierali najlepszą ich zdaniem szkołę. Faktem jest, że jedna z lubawskich placówek niepublicznych funkcjonuje z powodzeniem już od kilku lat i obecnie rozszerza jedynie swoją ofertę. Druga z kolei stawia w mieście niezwykle śmiało pierwsze kroki, choć zdobyła już doświadczenia w przekazanych jej dwu szkołach gminnych. Przyszłość jej placówek, zarówno w mieście, jak i w gminie będzie zależała przede wszystkim od frekwencji uczniów.

Na razie pozostaje mieć jedynie nadzieję, że pomimo wszystko obecna niepewna sytuacja okaże się pomyślna dla wszystkich. Za kilka tygodni wyjaśni się ona zresztą ostatecznie.